• جوزف ضاهر استراتژی بازسازی دولت سوریه را بررسی کرده و هشدار میدهد که اسد این بازسازی را مورد سوء استفاده قرار میدهد تا به متحدین خارجی خود پاداش بدهد و قدرت را حول یک هسته کوچک از نخبگان سوریه تقویت بخشد …

مترجم:  پروین اشرفی

منبع فارسی:

اخبار روز: www.akhbar-rooz.com 
يکشنبه  ۲۴ دی ۱٣۹۶ –  ۱۴ ژانويه ۲۰۱٨

منبع انگلیسی:

https://www.newsdeeply.com/syria/community/2017/09/13/the-likely-winners-in-the-race-to-rebuild-syria

13 سپتامبر 2017

– بیروت:   برنامه های دولت سوریه برای بازسازی شهرها و استانهای خراب شده، در حال شکل گیری است. اما بنا به گفته  جوزف ضاهر، پژوهشگر سوری – سوئیسی ، نشانه های هشداردهنده ای وجود دارد مبنی بر اینکه این روند لزوما به سوی بهبود، ترمیم و بازسازی نمی رود.
جوزف ضاهر بر این عقیده است که رویکرد دولت سوریه به بازسازی، دو هدف غایی را در پیش دارد: ادغام یکپارچه قدرت سیاسی و اقتصادی در یک حلقه کوچک از نخبگان سوریه که به خانواده حاکم اسد مرتبط هستند، و سرکوب مخالفین در مناطق اپوزیسیون سابق.

سوریه دیپلی با جوزف ضاهر در مورد رویکرد کنونی نسبت به بازسازی سوریه، شبکه های غیررسمی کسب و کاری که برنامه های دولت را شکل میدهند و در مورد اینکه همه اینها برای آینده کشور چه معنایی میدهد، به گفتگو می نشیند.

سوریه دیپلی: مدل کنونی دولت سوریه برای بازسازی چیست؟ آیا اجرای آنرا شروع کرده اند؟

جوزف ضاهر: دولت سوریه فاقد پول و ذخیره می باشد و دارای بدهی های بزرگی است. بنابراین، به توسعه مدلی از خصوصی سازی نیازمند است که بتواند روند بازسازی را تأمین مالی نماید. در حال حاضر مدل اصلی بازسازی به شکل PPP – Public Private Partnership یعنی مشارکت دولتی خصوصی است که شامل یک بخش خصوصی قوی و نتیجتا افزایش آزادسازی اقتصادی می باشد.
در ماه مه ۲۰۱۵ رئیس جمهور بشار اسد یک حکم ریاست جمهوری (فرمان شماره ۱۹) را صادر کرد و به واحدهای اداری، از جمله استانداری ها و شهرداری ها اجازه داد که شرکت های خصوصی خود را برپا سازند. در ژانویه ۲۰۱۶ دولت قانون PPP را پس از گذشت شش سال که ابتدائا طرح شده بود، به تصویب رساند و به بخش خصوصی اختیار داد تا در مدیریت و توسعه در همه بخش های اقتصادی متعلق به دولت، به غیر از نفت، مجاز باشد. این مدل خصوصی سازی، بخشی از استراتژی جدید اقتصادی دولت به نام “مشارکت ملی” می باشد که در ماه فوریه ۲۰۱۶ راه اندازی شد تا جایگزین مدل اقتصاد بازار که پیش از قیام توسعه یافته بود، گردد.
در حال حاضر، چندین نمونه از PPP در روند بازسازی به انجام رسیده است. شرکت Cham Holding Joint Stock دمشق، در دسامبر ۲۰۱۶ توسط استاندار دمشق با سرمایه ای به مبلغ ۶۰ میلیارد لیره سوریه (معادل تقریبا ۲۷۹ میلیون دلار) ایجاد گردید. این شرکت که توسط خود فرماندار دمشق هدایت میشود، مسئولیت سرمایه گذاری یک پروژه عظیم توسعه مجدد در بخشی از دمشق به نام بساطین ال راضی را دارا می باشد. انتظار میرود این توسعه ۲.۶ میلیون یارد مربعی (معادل ۲.۱۵ میلیون متر مربع)، ۱۲۰۰۰ واحد مسکونی را بطور تخمینی برای ۶۰ هزار نفر از ساکنین آنجا فراهم سازد. همچنین انتظار میرود که این پروژه شامل مدارس، رستوران ها، محل های عبادت، یک پارکینگ چند طبقه ای برای اتومبیل و یک مرکز خرید نیز باشد.
به همین ترتیب، در ماه مارس ۲۰۱۷ شهرداری حمص شرکت هولدینگ خود را به منظور انجام پروژه های بازسازی محله بابا عمر تأسیس کرد. انتظار میرود که این طرح بازسازی، علاوه بر فضای عمومی و خدماتی مانند مدارس و بیمارستان ها، ۴۶۵ قطعه را نیز که عموما واحدهای مسکونی است فراهم سازد.
با این حال، سرمایه گذاری های بخش خصوصی برای بازسازی کل کشور کافی نیست. طرح و برنامه های PPP عموما بر تأمین مالی از سوی بانک ها متکی است، اما بانک ها در سوریه سرمایه ای برای تأمین مالی بازسازی ندارند. کل دارایی های ۱۴ بانک تجاری بخش خصوصی که در سوریه کار می کنند، در پایان سال ۲۰۱۶ ۱.۷ تریلیون لیره سوریه (معادل ٣.۵ میلیارد دلار) تخمین زده شده است. در عین حال ، در آوریل ۲۰۱۷، نهادهای سازمان ملل خرابی های جنگ در سرتاسر سوریه را ٣۵۰ میلیارد دلار تخمین زدند، رقمی که بوضوح از ظرفیت مالی فعلی بانک ها فراتر میرود. به همین دلیل است که باید سرمایه گذاری مستقیم خارجی (Foreign Direct Investments – FDI)، برای پروژه های بزرگتر بازسازی در نظر گرفته شود تا روند خصوصی سازی بیشتر تقویت گردد.

سوریه دیپلی: دولت سوریه قادر نیست بازسازی خود را از نظر مالی تأمین نماید، بنابراین باید بر منابع مالی خارجی تکیه کند. کدام کشورها میتوانند مشمول این قراردادها گردند و مشارکت آنها، برای سوریه پساجنگ چه معنایی دارد؟

جوزف ضاهر: کشورهایی که از این امر منفعت میبرند مطمئنا آنهایی هستند که متحد رژیم اسد اند، بخصوص ایران، روسیه و چین. هندوستان و برزیل نیز ممکن است از روند بازسازی سود ببرند. اسد و مقامات سوریه بارها اعلام داشته اند که شرکت های کشورهای متحد او پاداش خواهند گرفت، در حالیکه شرکت های اروپایی و آمریکایی، اول از همه باید دولت هایشان را وادارند بابت حمایت از اپوزیسیون عذرخواهی کنند، پیش از آنکه نفعی ببرند. دولت دمشق همچنین موضع مشابهی را در دوره کنونی در قبال عربستان سعودی، قطر و ترکیه اتخاذ کرده است.
در اکتبر ۲۰۱۵، به دنبال بازدید نمایندگان روسیه از دمشق، معاملاتی با ارزش حداقل ٨۵۰ میلیون یورو (معادل ۱.۰۱ میلیارد دلار) با شرکت های روسی اعلام گردید. در نوامبر ۲۰۱۶، پس از بازدید قائم مقام های روسی، ولید معلم وزیر امور خارجه سوریه مکررا شرکت های روسی را برای بازسازی سوریه مورد اولویت قرار داد.
دولت چین در اوایل ماه آگوست میزبان “نخستین نمایشگاه پروژه های بازسازی سوریه ” بود که در طی آن یک گروه تجاری چینی – عربی، یک تعهد ۲ میلیارد دلاری دولتی را برای ساخت پارک های صنعتی در سوریه اعلام نمود.
انتظار میرود که ایران نیز به سهم خود نقش مهمی در بازسازی سوریه بازی کند، و هم اکنون هم برخی از نشانه های ابتدایی مشارکت تهران وجود دارد. ایران در روز سه شنبه اعلام کرد که زیرساخت برق دمشق و دیر ازور را ترمیم و بازسازی خواهد کرد و قرارداد تأمین برق حلب، به یک شرکت ایرانی نیز اعطاء شد. ایران همچنین قصد دارد یک نیروگاه برق را در استان لاتاکیا بسازد. علاوه بر این، در ماه مارس ۲۰۱۷ اداره بازسازی ایران برنامه هایی را جهت بازسازی ۵۵ مدرسه در استان حلب اعلام نمود. استاندار حلب حسین دیاب در آن زمان گفت که ایران “نقش چشمگیری در تلاش های بازسازی سوریه ، بخصوص حلب، داشته است”. تهران هم اکنون تدارک بازسازی را در مقیاس کوچکی شروع کرده است.
سرمایه گذاری اقتصادی این بازیگران خارجی، به احتمال بسیار زیاد به نفوذ هرچه بیشتر سیاسی در سوریه تبدیل خواهد شد، بخصوص برای ایران و روسیه.

سوریه دیپلی: پیش از شروع مناقشات سوریه، اقتصاد و حکومت کشور از سوی دانشگاهیان و آکادمیک ها “سلطه موروثی” خوانده میشد. سلطه موروثی چیست و چگونه ممکن است بر روی روند بازسازی تأثیر بگذارد؟

جوزف ضاهر: سلطه موروثی نوعی از حکومت است که در آن مراکز قدرت (سیاسی، نظامی و اقتصادی) درون یک رژیم، در یک خانواده و دارودسته آن متمرکز شده است، درست مانند سوریه با خانواده اسد.
در رژیم های موروثی، شما باید یک سرمایه داری رفاقتی را ترویج کنید که بورژوازی دولتی در آن تفوق دارد. به عبارت دیگر محافل نزدیک به خانواده حاکم، اغلب تسلط خود را برای گردآوری ثروتی قابل ملاحظه به کار میگیرند. بخش های اصلی اقتصاد در سوریه پیش از خیزش، تحت تسلط تجاری بود که مستقیما با رژیم ارتباط داشتند.
از این منظر “کاسبی” بازسازی، از بخش های دیگر اقتصادی متفاوت نیست. قراردادهای اصلی به سود تجاری است که به رژیم مرتبط هستند و به متحدین خارجی خود با بخشیدن سهمی از بازار در ازای کمک به آنها، پاداش میدهند.
تا همین حالا هم نمونه هایی از رخ دادن این امر وجود دارد. مثلا قرار است صنایع فلز سوریه از روند بازسازی سود بالایی ببرد و رژیم از هم اکنون سرمایه داران همدست خود را در موقعیتی قرار داده است که در این فرصت جدید سود درو کنند. در اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۵، شورای فلزات و فولاد سوریه، با هدف لابی گری برای آن بخشی که قرار است از مزایای این روند بازسازی بهره مند شود، تأسیس شد. این شورا از یک هیئت ۱۷ نفره تشکیل شده است که همه آنها توسط نخست وزیر سوریه تعیین شده بودند.
علاوه بر این، محمد همچو، رئیس این شورا می باشد که سرمایه دار شناخته شده ای است. او کسی است که توسط خزانه داری ایالات متحده بخاطر ارتباطش با رژیم اسد و بخصوص با برادر وی، ماهر اسد، مورد تحریم قرار گرفته بود. سایر اعضاء هئیت نیز مجموعه ای از سرمایه گذاران وابسته به سوریه می باشند که سه تن از آنها نیز تحت تحریم خزانه داری ایالات متحده هستند. ایمان جابر، و دو برادر دیگر محمد همچو به نام های عماد و سمیر. مقرر شده است که این تجاری که از ارتباط نزدیک با رژیم بهره مند هستند، از سود قابل ملاحظه ای برخوردار شوند، زیرا نیاز به فلزات و فولاد بر اثر شروع بازسازی وسیع، افزایش می یابد.

سوریه دیپلی: هدف اولیه بازسازی پسا جنگ در هر زمینه ای، باز سازی اقتصادی و بازسازی زیربنایی ست. چه اهداف دیگری در مورد سوریه نقش دارند؟

جوزف ضاهر: اولا بازسازی به مثابه یک پروژه، به رزیم و دوستان سرمایه دارش کمک خواهد کرد تا قدرت سیاسی و اقتصادی خود را تقویت نمایند، ضمن اینکه به متحدان خارجی خود بخاطر حمایتشان، سهم قابل توجهی از بازار را اعطا می کند. بازسازی، سرشت موروثی حکومت را نیز تقویت و حتی تحمیل خواهد نمود.
ثانیا روند بازسازی، به رژیم در سرکوب مخالفین در بعضی مناطق کمک خواهد کرد. رژیم اسد در سپتامبر ۲۰۱۲ قانون معروف به حکم ۶۶ را امضاء نمود. این حکم به دولت اجازه میدهد تا “مناطق با خانه سازی غیرمجاز و سکونت های غیر رسمی (محلات فقیر نشین) را بازسازی کند.” این سیاست، انتقال دارایی به شرکت های خصوصی و به دوستان رژیم را بدون پرداخت هیچ مالیاتی مجاز میداند. و همچنین یک چارچوب قانونی و مالی ای را برای باز سازی مقرر میدارد که به تخریب و مصادره بخش عظیمی از کشور و حلع ید از تعدادی از مردم اجازه میدهد.
دولت میتواند این حکم را به عنوان اهرمی به کارگیرد تا از بازسازی، به مثابه اقدامی تنبیهی بر علیه آن بخش از مردم که به مخالفت با رژیم شناخته شده اند، استفاده نماید. این امر در مورد دو منطقه بزرگ غیررسمی در دمشق (اولی در بخش میزه و دومی در منطقه بزرگی از قدام تا دارایا) و محلات بابا امرو در حمص صادق می باشد که در حال ساخته شدن است در حالیکه اکثر جمعیت آن در خارج از سوریه و یا در مناطق دیگر کشور هستند. در هر دوی این موارد، محتمل ترین سناریو، جایگزینی فقیرنشین های سنی مخالف، با طبقه متوسط و ثروتمند است که از پیشینه مختلف مذهبی، از جمله اهل سنت میباشند، و به مخالفت با دولت کمتر تمایل دارند.
جوزف ضاهر (Joseph Daher) روشنفکر و فعال سیاسیِ مارکسیستِ سوری -‌ سوئیسی است. او دارای درجه‌‌ دکترا در رشته‌‌ی مطالعات توسعه از مدرسه‌ مطالعات مشرق ‌زمین و آفریقا در دانشگاه لندن است و اکنون در دانشگاه لوزان سوئیس تدریس می‌کند. او مولف کتابِ حزب‌الله: اقتصاد سیاسیِ حزب خداوند است که پاییز ۲۰۱۶ از سوی Pluto Press منتشر شد.